Αφότου η Μεγάλη Βρετανία βρέθηκε σε εμπόλεμη κατάσταση με την Γερμανία στις 03-9-1939 (Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ή ΒΠΠ), οι ανάγκες της σε πρώτες ύλες, καύσιμα, πολεμικό υλικό και τρόφιμα, αυξήθηκαν σε νούμερα τόσο δυσθεώρητα, που οι παραγωγικές πηγές των νησιών της ή τ’ αποθέματα που διέθετε, ήταν αδύνατο να τις καλύψουν για πολύ.
Για να επιζήσει και να συνεχίσει να μάχεται, έπρεπε να εισαγάγει περισσότερο από ένα εκατομμύριο τόνους εφόδια την εβδομάδα. [1Α+1Β] Ευτυχώς γι’ αυτήν, υπήρχαν χώρες πατροπαράδοτα φιλικές και με όμοια συμφέροντα προς τα δικά της, όπως η Αμερική, ο Καναδάς, ή η Αυστραλία, καθώς και το πλείστον των αποικιών της, [2Α+2Β] απ’ όπου ημπορούσε να τα εισαγάγει, με τον μεγάλο εμπορικό στόλο όπου διέθετε.[3Α+3Β]
Εναντίον αυτού του στόλου όμως η Γερμανία εξαπέλυσε μία ανελέητη επίθεση, κάνοντας χρήση οιουδήποτε μέσου διέθετε, στοχεύοντας στην εξουδετέρωσή του και κατ’ επέκταση στον θαλάσσιο αποκλεισμό της Βρετανίας, ώστε η δεύτερη να στερηθεί των εισαγόμενων υλικών και μέσων, που θα της επέτρεπαν την συνέχιση του πολέμου. Η επιτυχία του στόχου της, θα σήμαινε και εξαναγκασμό της Βρετανίας σε συνθηκολόγηση, πριν καν πατήσει Γερμανικό πόδι σε Βρετανικό έδαφος. (4Γ) [4 Α-Β-Γ-Δ]
Η αρχική επιτυχία των Γερμανών, να βυθίζουν καθημερινά, ιδίως με τα υποβρύχιά τους,όγκο και αριθμό Βρετανικών πλοίων, αισθητά μεγαλύτερο από εκείνον που η Βρετανία ημπορούσε να κατασκευάσει για να τα αναπληρώσει, είχε ως συνέπεια τα αποθέματά της να αρχίσουν να μειώνονται ανησυχητικά. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσώρτσιλ, γράφει για το θέμα αυτό στα απομνημονεύματά του: : «το μόνο πράγμα που πραγματικά με φόβισε κατά την διάρκεια του πολέμου ήταν τα Γερμανικά υποβρύχια – U boats».
Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΛΙΜΠΕΡΤΥ
Ευτυχώς για την Μ. Βρετανία και τους υπόλοιπους συμμάχους της, το έργο της αναπλήρωσης των χαμένων πλοίων και γενικότερα του εφοδιασμού τους, ανάλαβαν να κάνουν στη σωστή στιγμή και έφεραν επάξια σε πέρας, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Πριν ακόμη οι ΗΠΑ μπουν επίσημα στον πόλεμο (08-12-1941), άρχισαν οι ίδιοι οι Αμερικανοί, δειλά θα λέγαμε στην αρχή, να κατασκευάζουν έναν τύπο φορτηγού πλοίου, στον οποίο εν πρώτοις δεν δόθηκε ιδιαίτερη σημασία, αλλά έμελλε το όνομά του να γίνει θρύλος στην ναυτιλία. Ήταν ο τύπος EC2-S-C1*, βρετανικού σχεδιασμού, τροποποιημένος από τους Αμερικανούς όχι μόνον για ν’ ανταποκρίνεται στα δικά τους κατασκευαστικά στάνταρντ, αλλά και να συμπτυχθεί ο χρόνος κατασκευής τους. Επίσης αντικατέστησαν τα καζάνια του που έκαιγαν κάρβουνο, με άλλα που χρησιμοποιούσαν ως καύσιμο το πετρέλαιο , διότι ήταν όχι μόνον πιο εύχρηστο, αλλά ήταν και ευκολότερος ο εφοδιασμός του, από την μεγάλη βιομηχανία πετρελαίου που διέθεταν.[18]
Κατά την τελετή καθέλκυσης του πρώτου εξ αυτών, του PATRICK HENRY, στις 27-9-1941 στη Βαλτιμόρη, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρούσβελτ, είπε ότι τα πλοία της κλάσης αυτής, θα έφερναν την ελευθερία (λίμπερτυ στα αγγλικά) στην Ευρώπη. Έκτοτε τ’ αποκαλούσαν ΛΙΜΠΕΡΤΥ, ενώ το περιοδικό Τάϊμ σε σχετικό δημοσίευμα, το παρουσίασε με το προσωνύμιο «ασχημόπαπο» λόγω της εμφάνισής του.[19]
ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΩΝ ΛΙΜΠΕΡΤΥ
Για να σμικρύνουν τον χρόνο κατασκευής των Λίμπερτυ, ανέπτυξαν τεχνολογία και εφάρμοσαν τακτικές πρωτόγνωρες στην ναυπηγική. Οι προσπάθειές τους γρήγορα ευοδώθηκαν και ο μέσος χρόνος αποπερατώσεως ενός εξ αυτών, κυμαίνονταν από 42 έως 70 ημέρες. Σε μία επίδειξη μάλιστα δυνατοτήτων, τα ναυπηγεία KAISER No. 2 YARD, του Ρίτσμοντ της Καλιφόρνιας, κατασκεύασαν εξ αρχής το ROBERT E. PEΑRY, σε 4 ημέρες, 15 ώρες και 29 λεπτά (από 08 έως12 Νοεμβρίου 1942) [25].
Αποτέλεσμα όλων αυτών των προσπαθειών ήταν να παραδίδονται το 1943 στις υπηρεσίες των ενόπλων δυνάμεων από τα ναυπηγεία, 3 ολοκαίνουργα πλοία ημερησίως, στα οποία επέβαιναν αμέσως τα πληρώματα που ήδη περίμεναν να επιβιβασθούν, καθώς και προσωπικό του πολεμικού ναυτικού, [29Θ] το οποίο θα χειρίζονταν μαζί με το πλήρωμα, τα 2 κανόνια και τα 8 αντιαεροπορικά πυροβόλα με τα οποία το είχαν εξοπλίσει, όταν θ’ αντιμετώπιζαν εχθρική απειλή.[29]
Δείγμα των συνθηκών κάτω από τις οποίες ταξίδεψε και τα εξής:
Το 1980 στο St. John του Νιού Μπρούνσβικ του Καναδά, ένας ηλικιωμένος αξιωματικός της Καναδικής Ακτοφυλακής, προσπαθώντας να μου εξηγήσει τις καιρικές συνθήκες κάτω από τις οποίες κροσάριζαν* τα πλοία αυτά τον Βόρειο Ατλαντικό κατά τον πόλεμο, μου είπε:
«Εφορτώναμε εδώ στον Καναδά, στα κατάμπαρα* των λίμπερτυ, τανκς για το Μούρμανσκ της Βόρειας Ρωσίας, τα οποία πρώτα εμποτσάραμε* με σύρματα χοντρά και γρύλους* ανάλογους και στη συνέχεια τα μπουντελιάραμε*, τόσο δυνατά και στέρεα, που δε μπορείς να φανταστείς. Ένα σώμα γίνονταν τάνκς και καράβι. Όταν τελείωνε το σιγουράρισμά τους και τα επιθεωρούσαμε, βγάζαμε το συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε δύναμη που θα ημπορούσε να τα ταρακουνήσει. Κατόπιν τους κάναμε, μία πολύ εξειδικευμένη κάλυψη, κυρίως με μουσαμάδες και γεμίζαμε τον κενό χώρο από πάνω τους με σιτάρι χύμα, μέχρι το κατάστρωμα.
Αφού έφθανε το πλοίο στο λιμάνι και ξεφόρτωναν οι Ρώσοι το σιτάρι, δεν ήταν λίγες οι φορές που εύρισκαν τα τάνκς, να έχουν κόψει τα μποτσαρίσματά* τους, λόγω της θαλασσοταραχής που είχαν αντιμετωπίσει στο ταξίδι και να έχουν κάνει «σουλάτσα» πάνω στο πανιόλο των αμπαριών. Οι ζημιές που είχαν προκληθεί από τα χτυπήματα τάνκς – καραβιού, κατά τις άγριες μποτζαρισιές* και τα σκαμπανεβάσματα* του καραβιού στον ωκεανό, πολλές φορές ήταν σοβαρές, τόσο στο ίδιο το καράβι, όσο και στα τάνκς».
ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΟΛΗΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΩΝ ΛΙΜΠΕΡΤΥ
Όταν ο πόλεμος τελείωσε, είχαν κατασκευασθεί 2 710 λίμπερτυ, εκ των οποίων το τελευταίο, το ALBERT M. BOE, καθελκύστηκε στις 26-9-1945 στο Πόρτλαντ της πολιτείας Μέιν [34A] και όλα μαζί είχαν μεταφέρει το 75% του συνόλου των εφοδίων που χρειάσθηκαν οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις, [34B] σε όλη την διάρκεια του πολέμου, χωρίς να μνημονεύσουμε τα όσα μετέφεραν για τους υπόλοιπους συμμάχους των ΗΠΑ, κατ΄ επέκταση φυσικά και δικούς μας.[34]
Ποτέ προηγουμένως δεν είχε κατασκευασθεί ένας συγκεκριμένος τύπος πλοίου σε τόσες μονάδες. Αιτία, οι απίστευτα μεγάλες μεταφορικές ανάγκες που υπήρχαν καθώς είδαμε, [35Η] συν το υψηλό ποσοστό απωλειών που προέβλεπαν οι προγραμματιστές των Αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων ότι θα είχαν τα πλοία αυτά κατά τα ταξίδια τους, τόσο από εχθρικές ενέργειες, όσο και από αντίξοες καιρικές συνθήκες. Δεδομένης της οικονομικής και παραγωγικής τους ευχέρειας λοιπόν, δε στάθηκαν φειδωλοί στον αριθμό των μονάδων που προγραμμάτισαν να ναυπηγηθούν. Ως όριο ζωής καθ’ ενός λίμπερτυ προέβλεπαν μία πενταετία. Κατά τους υπολογισμούς τους όμως, «κάθε λίμπερτυ θα έχει εκπληρώσει τον σκοπό κατασκευής του, αν επιζούσε για να παραδώσει έστω και ένα μόνον φορτίο». [35Γ] Αλλά για «πείσμα» τους, τούς έθεσε από μόνο του εκτός υπολογισμών και εξετέλεσε κατά μέσον όρο, πολλά, πάρα πολλά ταξίδια, συχνά μάλιστα κάτω από τις χειρότερες συνθήκες. Τελειώνοντας δε ο πόλεμος, περισσότερα του ενός τρίτου των λίμπερτυ που κατασκευάσθηκαν, ασχολήθηκαν στις μεταφορές του ελεύθερου εμπορίου, οργώνοντας τους ωκεανούς επί 25 και πλέον χρόνια ακόμη. [35Γ]
ΕΚΑΤΟ ΛΙΜΠΕΡΤΥ ΠΕΡΝΟΥΝ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΕΡΙΑ.
ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ-ΒΡΕΤΑΝΩΝ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ
Κατά τον πόλεμο χάθηκαν 253 αμερικάνικα λίμπερτυ από εχθρικές ενέργειες ή άλλους λόγους [36Α]) και επέζησαν περισσότερα από 2400. Απ΄ αυτά, 100 αρχικώς περιήλθαν στα χέρια των Ελλήνων εφοπλιστών με ευνοϊκούς όρους, κατόπιν μεσολαβήσεως του Ελληνικού δημοσίου προς την Αμερικανική κυβέρνηση και άλλα 426 (κατ’ άλλους πολύ περισσότερα) στη συνέχεια, από την ελεύθερη αγορά. [36]
Σ’ αυτά τα 100 «ευλογημένα» πλοία, (έτσι τα αποκάλεσε ο κόσμος της Ελληνικής ναυτιλίας), στηρίχθηκε η αναγέννηση της Ελληνικής μεταπολεμικής ναυτιλίας, που είχε βαραθρωθεί κατά τον πόλεμο. [37]
Αξίζει να σημειώσουμε ότι την πρώτη κιόλας ημέρα του ΒΠΠ, 01-9-1939, ημέρα που οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Πολωνία, βυθίσθηκε το Ελληνικό φορτηγό πλοίο ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΡΑΣ στην Γδύνια της Πολωνίας, που ξεφόρτωνε εκεί από την προηγούμενη. [38Α+38Β][39Β]
Τέλος από τα 586 πλοία, 1 879 347 συνολικά τόνων που είχαμε πριν αρχίσει ο πόλεμος, βυθίστηκαν 334 από εχθροπραξίες, 32 αιχμαλωτίσθηκαν και 63 χάθηκαν από άλλες αιτίες. Συνολικά απωλέσθηκαν 1 346 520 τόνοι ή το 72% του προπολεμικού τονάζ. Μαζί τους χάθηκαν 2314 Έλληνες ναυτικοί και 425 αλλοδαποί. Επίσης περί τους 150 κατέληξαν ψυχικά άρρωστοι λόγω του πολέμου, ενώ ο αριθμός των τραυματιών δεν είναι και τόσο ξεκάθαρος (βλέπε παρατήρηση). Αμφιβάλλω αν άλλη ναυτιλία πλήρωσε, τηρουμένων των αναλογιών, τέτοια εκατόμβη θυμάτων. Λαβαίνοντας δε υπ’ όψιν, ότι οι ναυτικοί αυτοί προέρχονταν κατά το πλείστον, από έναν μικρό αριθμό Ελληνικών νησιών, κυρίως του Αιγαίου, αντιλαμβάνεται κανείς την έκταση του πένθους που σκόρπισαν οι απώλειες τόσων νέων ανθρώπων, σε τόσο βραχύ διάστημα, στις μικρές κοινωνίες των νησιών αυτών. (Μόνον από τις Οινούσες της Χίου χάθηκαν 201 ναυτικοί). [38] [39Β]
Σε όλον τον πόλεμο χάθηκαν 30.248 (40A) Βρετανοί και 9.521 (40Γ) Αμερικανοί κατά την υπηρεσία τους στο εμπορικό ναυτικό. Για τους Αμερικανούς ο αριθμός αυτός είναι ισοδύναμος με το 3,9% επί του συνόλου των ναυτικών τους. Συγκρίνοντας τώρα τις απώλειες που είχαν και οι δύο αυτοί λαοί στο εμπορικό τους ναυτικό, με τις αντίστοιχες που είχε ο στρατός, το ναυτικό, οι πεζοναύτες, η αεροπορία ή και η ακτοφυλακή τους, στο ίδιο διάστημα, βλέπομε ότι οι απώλειες του εμπορικού ναυτικού ήταν με διαφορά υψηλότερες. [40] (40A+40Γ)
ΤΟ ΛΙΜΠΕΡΤΥ ΚΑΙ Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΝΑΥΤΙΚΟΣ
ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΣ ΛΙΜΠΕΡΤΥ
Το λίμπερτυ είναι το πλοίο από το οποίο πέρασαν οι περισσότεροι Έλληνες ναυτικοί κατά τις δεκαετίες του 40 – 50 – 60 ή και 70 ακόμη. Τα σκάφη αυτά έχουν δεθεί τόσο πολύ με τη ζωή του Έλληνα ναυτικού, ώστε όταν τ’ αναφέρει, ακόμη και σήμερα, συγκινείται. Είναι το πλοίο που έκανε τους μικροκαραβοκύρηδες, μεγαλοεφοπλιστές, το πλοίο που βοήθησε ν’ αναστηθούν οικογένειες, να χτιστούν σπίτια, να προικισθούν αδελφές, το πλοίο που βοήθησε να πραγματοποιηθούν όνειρα, αλλά και μαυρόντυσε οικογένειες. Έγινε ένας πραγματικός θρύλος, τόσο για τον Έλληνα ναυτικό, όσο και την Ελληνική ναυτιλία. [44] [35] [36] [37] Είναι άξιοι επαίνων όσοι συνέβαλαν στη διάσωση ενός εξ αυτών, του SS ARTHUR M. HUDDELL. Ως Μουσείο ναυτικής παράδοσης πλέον το πλοίο αυτό, με το όνομα ΕΛΛΑΣ ΛΙΜΠΕΡΤΥ, ευρίσκεται πλαγιοδετημένο στην ακτή Βασιλειάδη στον Πειραιά και ημπορεί όποιος θέλει να το επισκεφθεί και να το καμαρώσει ή ακόμη και να ταξιδέψει νοερά μαζί του. [45]
Παρατήρηση:
Οι αριθμοί των Ελληνικών πλοίων που χάθηκαν ή των ανθρώπινων απωλειών κατά ον πόλεμο, ποικίλουν κάπως, ανάλογα με την πηγή προελεύσεώς τους.
Σημειώσεις:
Α. Το ανωτέρω κείμενο, είναι αποσπάσματα από ένα μεγαλύτερο που έγραψα για τον αγώνα της Ελλάδος και των συμμάχων της στην θάλασσα κατά τον Β.Π.Πόλεμο.
Β. Τα μπλέ νούμερα εντός αγκυλών που συναντώνται στο κείμενο, είναι νούμερα παραπομπών που είχα κάνει στο αρχικό κείμενο και δεν τα παράλειψα. Κάθε ένα εξ αυτών αναφέρεται στην πηγή που εύρηκα την πληροφορία που αναγράφω.
Τα χαρακτηριστικά ενός ΛΙΜΠΕΡΤΥ είναι:
Μήκος= 135 Μέτρα (441’ 06’’).
Πλάτος= 17,3 Μέτρα ( 56’ 10,75 ίντσες).
Βύθισμα φορτωμένο= 8,5 Μέτρα (27’ 09,25 ίντσες).
Μεταφορική ικανότητα (D.W.)= 10 856 Μετρικούς τόνους.
Μηχανή: ατμομηχανή παλινδρομική 2500 ίππους
Ταχύτητα= 11 – 11.5 ν. μίλια.
Ακτίνα δράσεως= Μέχρι και 20 000 ναυτικά μίλια με πλήρη καύσιμα.
Σωσίβιες βάρκες= 4
Σωσίβιες σχεδίες: 4 (από δύο, αναρτημένες δεξιά – αριστερά στα ξάρτια των καταρτιών Νο2 και Νο3).
Οπλισμός: Ένα κανόνι 4 ιντσών πλώρα και 1 κανόνι 3 ιντσών πρύμα,
4 αντιαεροπορικά πάνω από την γέφυρα και 4 πάνω στις αποθήκες καταστρώματος.
Γλωσσάρι Κονβόυ = Συνοδεία πλοίων. Με την λέξη αυτή έμειναν γνωστές κατά τον ΒΠΠ, συναθροίσεις πλοίων, ημπορεί και 40-50 τον αριθμό, τα οποία μετέφεραν εφόδια των συμμάχων, με την συνοδεία πολεμικών σκαφών, όχι σπάνια και βοηθητικών αεροπλανοφόρων, για προστασία τους από τα εχθρικά υποβρύχια, πλοία επιφανείας και αεροπλάνα. Κροσάρω = εδώ, διαπλέω. Κατάμπαρο = το κάτω μέρος του αμπαριού καθώς κοιτάζομε στο αμπάρι από πάνω, το πανιόλο. Μποτσάρω = δένω κάτι για να το ασφαλίσω και να μη μετακινείται. Γρύλος = μεταλλικός σφιγκτήρας βιδωτός. Μποτσαρίσματα= δεσίματα. Μπουντελιάρω = σφηνώνω κάτι για να μην κινείται με την χρήση ξύλων, υποστυλώνω. Μποτζαρισιά= εγκάρσια (δεξιά-αριστερά) κλίση του πλοίου. Σκαμπανεύασμα= ανεβοκατέβασμα του πλοίου στο κύμα. Κόντρα γέφυρα= το άνω της γεφύρας κατάστρωμα (η ταράτσα της). Μαγαζί= εδώ, αποθήκη. Πούπι= μικρό σπιτάκι στο πρυμιό μέρος του πλοίου, επίστεγο.
Kommentarer